Kelaifi i Bin Zajed predvode milijardere u evropskim fudbalskim klubovima

Za Žurnal piše: Dejan Gluščević

U evropskim fudbalskim ligama se izdvaja dva modela vlasništva:

• Privatno vlasništvo,

• Javno vlasništvo

Više od 52 odsto klubova je u privatnom vlasništvu, najčešće kao kompanije sa ograničenom odgovornošću ili akcionarska društva, odnosno vlasništvo jedne osobe. U jednom trenutku neki od klubova su bili izlistani na evropskim berzama ali je taj trend zaustavljen. Trenutno je samo devet klubova top liga na berzama. U zemljama kao što su Belorusija (10 klubova), Kazahstan (9 klubova) i Rusija (8 klubova) klubovi su javno vlasništvo i to najčešće kao opštinski i državni entiteti.

Ukupno su u Evropi 273 (38 odsto) kluba privatna, 80 klubova su u stranom vlasništvu (11 odsto), 20 izlistano na berzama (3 odsto), 46 klubova su pod državnom kontrolom (6 odsto) i 295 klubova su udruženja građana (41 odsto).

U Engleskoj postoji pravilo da vlasnici koji imaju više od 10 odsto učešća u klubu ne mogu u drugim klubovima biti vlasnici više od 9,5 odsto. Takođe, UEFA ima pravilo da se dva kluba koja imaju istog vlasnika ne mogu takmičiti u istom takmičenju.

Popularnost fudbala, sve veća komercijalizacija i globalizacija posebno u domenu televizijskih prava i marketing prava privukla je veliki broj ulagača u evropski fudbal. Tokom 2000-tih azijski, posebno kineski poslovni ljudi i njihove korporacije su počeli da kupuju klubove Premijer lige, a zatim su nastavili sa investiranjem u italijansku seriju A. China Media Capital (CMC) je kupio 13 odsto udela u vlasništvu Mančester sitija za £265 miliona britanskih funti na primer.

Drugi elektronski kineski div Saning grupa (eng. Sunning) je kupio 68,55 odsto akcija kluba, a već 2021 godine je postao prvi strani i prvi kineski vlasnik koji je osvojio titulu prvaka Italije. U nastavku je data organizaciona šema vlasništva italijanskog Intera iz Milana.

Poslednjih godina primetan je agresivan nastup američkog kapitala, gde bogati pojedinci i investicioni fondovi kupuju najbolje evropske klubove. U javnosti su najpoznatiji arapski ulagači koji su uložili ogroman novac u Mančester Siti i PSŽ, a najveći ulagač je saudijski princ koji je kupio Njukastl.

Evropski klubovi u duhu sve veće komercijalizacije i globalizacije su postali vlasništvo bogatih azijskih poslovnih ljudi ili njihovih kompanija. Bogati poslovni ljudi ulažu lično ili preko svojih kompanija, odnosno fondova u fudbalske klubove. Najpoznatiji ulagači su:

• Mansur bin Zajed (UAE) vlasnik Mančester sitija,  Melburna, Njujork sitija, i akcije u Jokahoma Marinos, Atletiko Torku iz Urugvaja, Sičuan Džijuni iz Kine i Mumbaj sitiju

• Vinsent Tan (Malezija) je vlasnik Kardif Sitija

• Guo Guančang (Kina) vlasnik Vulverhemptona

• Peter Lim (Singapur) vlasnik Valensije

• Toni Fernandez (Malezija) vlasnik Kvins Park Rendžersa

• Naser Al Kelaifi (Katar) vlasnik PSŽ-a

• Princ Abdulah (Saudijska Arabija) vlasnik Njukasla

• Šeik Abdulah bin Nasir (Katar) vlasnik Malage

• Lai Guočan (Kina) vlasnik Vest Bromviča

• Dan Jongi i Dai Ksiju Li (Kina) vlasnici Redinga

• Šan Jin Dong (Kina) vlasnik Intera iz Milana

• Paul Suen (Kina) vlasnik Birmingema

Popularnost fudbala u SAD je povećalo i broj američkih investitora i vlasnika u vodećim evropskim klubovima:

Interesantno je da američki poslovni ljudi ulažu i u druge fudbalske klubove. Tako na primer Džon Tekstor je vlasnik udela u Olimpiku iz Liona, ali je istovremeno i vlasnik u brazilskom Botafagu, belgijskom Molenbeku i premijer ligašu Kristal Palasu.

Azijske lige su zasnovane na modelu sportskog rezultata u napredovanju kroz rang takmičenja i još samo u američkoj MLS ima model lige sa 28 timova (25 iz SAD i 3 iz Kanade) zatvorenog tipa u kojima nema ispadanja iz lige. Svi klubovi su vlasnici akcija lige gde timovi i igrači imaju ugovor sa ligom koja kontrološe prihode i troškove i deli zaradu po ostvarenim parametrima. Ostljena je mogućnost privatnim investitorima i vlasnicima klubova da ulažu u razvoj igrača kroz svoje fudbalske akademije, potpisuju posebno marketinške ugovore kroz Soccer United Marketing i imaju pravo da prodaju klupske dresove i replike kluba.

Trenutno postoji 30 investitora/vlasnika koji upravljaju klubovima MSL-a i taj model bi takođe trebao biti razmotren od najvećih azijskih zemalja sa velikom populacijom.

Vlasnici fudbalskih klubova u Kini su privatni investitori, bilo individualno kroz sopstvene kompanije ili fondove ili u saradnji sa državnim kompanijama.

U Južnoj Koreji profesionalna K-liga jed deo fudbalskog saveza koji nezavisno posluje i ima svoju organizaciju. Vlasništvo u klubovima se deli na dva modela:

• Klubovi koji su vlasništvo kompanija

• Klubovi koji su društveno vlasništvo (gradovi, lokalne zajednice + indivudualci i lokalne kompanije)

• Jedan vojni klub  (Sangju Sangmu)

Klubovi koji su vlasništvo kompanija (najpozantiji je Jeonbuk Hjundai Motors) su deo budžeta i finasirani su od strane korporacija u svrhu marketinga i promocije.

Klubovi koji su vlasništvo društvenih zajednica se finansiraju iz gradskih ili lokalnih budžeta i privatnih lica, odnosno kompanija.

Jedan klub direktno finansira ministarstvo odbrane Koreje i tu treba napomenti da u Južnoj Koreji služenje vojnog roka je obaveza svakog muškarca.

Japanska Džej liga je formirana 1993. godine. Gotovo sve veće japanske kompanije su prepoznale svoj interes ulaganja u japanski fudbal i klubove (Tojota, Kavasaki, Kuocera, Nisan, Panasonik itd.). Tojota je vlasnik fudbalskog kluba Nagoja Grampus Ejt i još 11 sportskih timova. Vlasnik Gamba Osaka je Macušita korporacija – Panasonik, Džef Junajteda Fudži elektrik, Sanfris Hirošima Tojo gume, Urava Red Dajmonda Micubiši, Jokahoma Marinos avio kompanija Ol Nipon Ervejz, Jubilo Ijavata Jamaha motor kompani itd. Iako je po pravilniku dozvoljeno strano privatno vlasništvo postoje određene formalne prepreke za strane investitore (ne više od 15 odsto udela i način glasanja 3 domaća glasa prema jednom glasu stranog vlasnika).